PHONG TỤC “MUA MUỐI CẦU MAY’’ VÀO ĐẦU NĂM CỦA NGƯỜI VIỆT

NHẬT MINH


Tục ngữ Việt Nam có câu: “Đầu năm mua muối, cuối năm mua vôi”.
Từ ngàn đời xưa, người Việt Nam nói riêng và người phương Đông nói chung
thường có quan niệm muối nằm trong danh mục nhóm thực phẩm quan trọng
nhất, thiết yếu nhất tạo nên các hợp chất hữu cơ giúp nuôi sống con người.
Song đã từ lâu ở nước ta cũng như nhiều nước khác, muối đúng là loại thực
phẩm (gia vị) rất cần thiết nhưng không còn là của quý hiếm. Người ta có thể dễ
dàng mua muối ở đâu cũng được và mua với số lượng bao nhiêu tùy ý. Tuy vậy, tại
nhiều làng quê Việt Nam vùng đồng bằng Bắc Bộ, tục mua muối đầu năm âm lịch
vẫn tồn tại như một tín ngưỡng thật khó lý giải. Theo quan niệm của người xưa,
muối là thứ mặn, chống xú uế, và có thể xua đuổi tà ma, và đem lại nhiều may mắn
trong gia đình. Tục mua muối đầu năm còn có ý nghĩa cầu mong sự đậm đà trong
tình cảm gia đình, sự hòa thuận, gắn bó keo sơn giữa vợ chồng, con cái. Hơn thế
nữa còn là sự mặn mà, tình thân thiết quanh năm trong các quan hệ ứng xử, quan hệ
làm ăn.

Chiều hôm tất niên (30 tháng Chạp), các bà nội trợ đem cái âu (hũ, lọ hoặc
liễn) đựng muối của gia đình ra cọ rửa sạch sẽ rồi phơi nắng cho khô hết nước.
Để rồi sáng mùng 1 Tết, trong tiết trời se lạnh với “bữa ấy mưa xuân phơi phới
bay”, từng đoàn các bà, các chị, các cô theo nhau lên chùa và ai cũng đậm đà với
khăn nhung yếm thắm. Vẫn là một mỹ tục nghìn đời đầu năm đi lễ chùa tụng miếu,
nhưng khi về nhiều người không quên mua một túi muối để cầu may. Mặc dù theo
luật cung cầu, giá muối hôm nay khá “chát” so với thường ngày. Không ai biết câu
tục ngữ: “Đầu năm mua muối, cuối năm mua vôi” có từ bao giờ, song tục “mua
muối cầu may” đầu năm mới thì hầu hết làng quê nông thôn Việt Nam ở đâu cũng
thấy. Khi mua nên chú ý mua một bát đầy có ngọn và trả tiền tương ứng một hai cân
để cầu may. Điều đặc biệt ở đây là muối bao giờ cũng đong có ngọn, chứ không gạt
miệng sợ về sẽ mất lộc, mất mặn mà.

Ngược lại với tục mua muối, người ta thường tránh mua vôi đầu năm vì vôi
trắng, người xưa quan niệm vôi là biểu tượng cho sự bạc bẽo, ca dao xưa cũng đã
có câu “bạc như vôi”. Chính vì thế, đầu năm phải tránh mua vôi để tránh những rủi
ro trong năm mới, tránh được những mối hiểm nguy, hiềm khích, rạn nứt và đổ vỡ
trong quan hệ tình cảm gia đình cũng như công việc.

Chỉ nên mua vôi vào cuối năm để quét lại nhà, tường cổng cho sạch sẽ, trắng
tinh tươm, chuẩn bị đón năm mới. Vôi quét nhà cuối năm cũng có ý nghĩa là xóa đi
những điều không hay trong năm cũ, thể hiện một sự khởi đầu, bắt đầu mới mẻ, tinh
khôi để sửa chữa những sai lầm, khôi phục những thất bát đã qua.

Tục lệ này ngày nay ít có người quan tâm, nhất là những người trẻ. Tuy
nhiên, nhiều gia đình người Việt vẫn luôn nhắc nhở con cháu giữ gìn những thói
quen và quan niệm đẹp đẽ đã có từ lâu đời của nhân dân ta.

Ở Hà Nội, từ sáng mùng Một Tết, nhiều người đi bán muối dạo qua khắp các
con phố hoặc mang thúng muối ra bán ngay trước cổng chùa. Để thu hút khách,
nhiều người còn khéo léo đóng muối vào các túi vải màu đỏ rồi gắn ông thần tài
loại nhỏ lên. Nhà nhà, người người đều háo hức mua một vài đồng muối lấy may cả
năm, tuy nhiên, không ai kỳ kèo mặc cả bao giờ.